Spread the Word, not the Virus

Op 15 februari zei de directeur-generaal van de World Health Organisation (WHO), Tedros Adhanom Ghebreyesus op een conferentie in München : we’re not just fighting an epidemic; we’re fighting an infodemic. Fake news spreads faster and more easily than this virus, and is just as dangerous. Nep nieuws verspreidt zich sneller en makkelijker dan het virus en is minstens zo gevaarlijk.

In Congo hebben we dat tijdens de recente Ebola uitbraak gezien en opnieuw zien we het gebeuren rondom de COVID-19 uitbraak: mensen verspreiden via sociale media onwaarheden en die worden door anderen schijnbaar kritiekloos verder verspreid.

Een paar voorbeelden: door het drinken van alcohol zou je het COVID-19 virus onschadelijk kunnen maken,blauwe mondkapjes bevatten gif en moeten niet gebruikt worden,. als je een mondkapje gebruikt, is social distancing niet meer nodig, zoek een haar in je bijbel, maak daar thee van en na het drinken daarvan ben je niet meer bevattelijk voor het virus. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Uiteraard niet alleen in Congo, maar wereldwijd worden dit soort onwaarheden verspreid.

Je vraagt je af waarom mensen massaal deze informatie delen. In het artikel why smart people believe corona virus myths gaat de auteur op deze vraag in. Zoals de titel suggereert, heeft het niet alleen met intelligentie en opleidingsniveau te maken. Er zijn andere factoren die een rol spelen. Eén van de factoren die de auteur noemt is het feit dat we overladen worden met informatie. Om deze veelheid aan informatie te verwerken, vertrouwen we soms meer op onze intuïtie dan op ons gezonde verstand. Volgens onderzoek maakt de aanwezigheid van een afbeelding de informatie nog geloofwaardiger. En als er in de tekst gerefereerd wordt aan een bekend wetenschappelijk instituut, gaan we helemaal makkelijk overstag. Ook de herhalingsfactor speelt een belangrijke rol. Als we iets maar vaak genoeg horen, gaan we het vanzelf geloven. Uit ander onderzoek blijkt dat we geneigd zijn om informatie al te delen voordat we het zelf beoordeeld hebben. Sociale media stimuleren niet de waarheid, maar de betrokkenheid. In het pré-internet tijdperk was er nog sprake van filtering van het nieuws door redacties en overheden, maar met de komst van internet kan informatie door iedereen ongefilterd de wereld ingestuurd worden.

Hoe kunnen we deze stroom van misinformatie stoppen? Het bovenstaande biedt aanknopingspunten. We moeten de feiten zo simpel mogelijk presenteren, zo mogelijk vergezeld van afbeeldingen, zodat mensen dingen makkelijk kunnen visualiseren. Ga in de communicatie niet nog eens de misinformatie herhalen (om die vervolgens te weerleggen). Mensen moeten leren om eerst na te denken alvorens informatie te delen. Hierin kunnen sociale media een belangrijke rol vervullen. Een mooi voorbeeld daarvan is WhatsApp dat tegenwoordig met een pijl laat zien dat een bericht ‘doorgestuurd’ is. Als dat vaker dan vijf keer gebeurd, wordt een dubbele pijl getoond. Een andere interessante aanpak is om mensen bewust te laten zien hoe ze in het verleden door misinformatie beïnvloed zijn. Onderzoekers hebben dit gedaan rondom de misinformatie over de relatie tussen longkanker en roken die in het verleden door de tabaksindustrie verspreid is. Dat helpt om in de toekomst informatie kritischer te beoordelen.

Als SIL proberen we ook ons steentje bij te dragen aan het verspreiden van juiste informatie. We hebben unieke kennis en kunde in huis op het gebied van talen en het gebruik daarvan. Voorafgaand aan het starten van vertaalprojecten wordt uitgebreid onderzoek gedaan: welke talen worden er in dit gebied gesproken? Welke dialecten zijn er? Welke voorkeuren hebben mensen als het gaat om taalgebruik? In Congo zijn mensen meertalig:: ze spreken tenminste een van de ruim tweehonderd lokale talen, een regionale taal en als ze naar school geweest zijn ook de nationale taal Frans. Afhankelijk van de situatie en de voorkeuren wordt een van deze talen gebruikt. Tijdens de laatste Ebola uitbraak heeft SIL in Congo, op verzoek van organisaties die werkzaam zijn in de gezondheidszorg, informatiebulletins vertaald in lokale talen. Omdat in tegenstelling tot Ebola COVID-19 een wereldwijd probleem is, wordt dit ook op internationaal niveau door SIL opgepakt. Op de website van SIL is een speciale pagina gemaakt met COVID-19 acties. Naast meer ludieke acties (hoe zeg je in jouw taal ‘was je handen’?) zijn er ook voorlichtingsmaterialen beschikbaar die eenvoudig vertaald kunnen worden in lokale talen. In Bunia zijn we ook aan de slag gegaan. Op dit moment werkt Gerda met 4 talen aan het vertalen van een instructieposter in de lokale talen en we hopen dat er meer gaan volgen. Let’s spread the Word, not the Virus!